ఆస్టెరాయిడ్స్‌ను గుర్తించే లిక్విడ్ మిర్రర్ టెలీస్కోప్
టెలీస్కోప్ పెట్టుకుని ఆకాశంలోకి చూడటం అంటే అందరికీ సరదా. స్పేస్‌ సైన్స్‌పై ఆసక్తి ఉన్నవారికైతే మరీనూ. ఈ టెలీస్కోప్‌లోనూ అడ్వాన్స్‌మెంట్‌లు వచ్చేశాయి. ఇంకా వస్తున్నాయి. ఇటీవలే మరో వినూత్న టెలీస్కోప్ తయారు చేశారు సైంటిస్ట్‌లు. ఆసియాలోనే అతి పెద్ద లిక్విడ్ మిర్రర్ టెలీస్కోప్ ఇదే. దీన్ని ఉత్తరాఖండ్‌లోని దేవస్థల్ కొండపై ఏర్పాటు చేశారు. సూపర్‌నోవా, అంతరిక్ష శిథిలాలు, ఆస్టెరాయిడ్స్‌ను గుర్తించేందుకు ఇది ఏర్పాటు చేసినట్టు శాస్ర్తవేత్తలు తెలిపారు. ఈ ఇండియన్ లిక్విడ్ మిర్రర్ టెలీస్కోప్ గెలాక్సీలను పరిశీలించటమే కాకుండా ఖగోళ పదార్థాలు (astronomical objects)ను గుర్తిస్తుంది. డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ ఈ మేరకు ఓ ప్రకటన చేసింది. అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లో ఇందుకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని ఉంచింది. భారత్‌, బెల్జియం, కెనడాకు చెందిన శాస్త్రవేత్తలు సంయుక్తంగా ఈ లిక్విడ్ మిర్రర్ టెలీస్కోప్‌ను తయారు చేశారు. నాలుగు మీటర్ల డయామీటర్‌తో ఉండే మిర్రర్ అటు ఇటు తిరుగుతూ స్పేస్‌లోని గుట్టుని కనిపెడుతుంది. కాంతిని ఫోకస్ చేసేందుకు వీలుగా ఈ అద్దాన్ని లిక్విడ్ మెర్క్యురీతో రూపొందించారు. సముద్ర మట్టానికి 2,450 మీటర్ల ఎత్తులో, నైనిటాల్‌లోని దేవస్థల్ అబ్జర్వేటరీ క్యాంపస్ వద్ద ఈ టెలీస్కోప్‌ని ఏర్పాటు చేశారు.
లిక్విడ్ మిర్రర్ టెలీస్కోప్ అంటే ఏంటి..? ఎలా పని చేస్తుంది..?
సాధారణంగా టెలీస్కోప్‌లలో అద్దం తయారీకి అల్యుమినైజ్డ్‌ గ్లాస్‌ను వినియోగిస్తారు. ఇందులో లిక్విడే అద్దంగా పని చేస్తుంది. ఇందుకోసం పాదరసాన్ని వాడతారు. రొటేటింగ్ డిష్‌లో ఈ పాదరసాన్ని నింపుతారు. ఇది రొటేట్ అవుతున్న సమయంలో గ్రావిటీ, ఇనర్షియా పాదరసంపై ప్రభావం చూపిస్తాయి. ఈ కారణంగా పారబోలా ఏర్పడుతుంది. తద్వారా టెలీస్కోప్ సరైన విధంగా పని చేసి ఖగోళ విశేషాలను మనకు అందజేస్తుంది. ఈ లిక్విడ్ మిర్రర్ టెలీస్కోప్ నిర్వహణ చాలా సులువుగా ఉంటుందని చెబుతున్నారు శాస్త్రవేత్తలు. పాదరసాన్ని గాలి నుంచి రక్షించేందుకు వీలుగా ఓ ట్రాన్స్‌పరెంట్ ఫిల్మ్‌ను వినియోగించినట్టు డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ సైన్స్ అండె టెక్నాలజీ వివరించింది.
పాదరసం నుంచి వెలువడే కాంతి మల్టీ లెన్స్ ఆప్టికల్ కరెక్టర్‌ గుండా వెళ్తుంది. తద్వారా చాలా సూక్ష్మమైన అంశాలనూ ఫోటోల రూపంలో అందిస్తుంది. ఈ టెలీస్కోప్‌కు అమర్చిన ఎలక్ట్రానిక్ కెమెరాలో ఈ ఫోటోలన్నీ రికార్డ్‌ అవుతాయి. ఇప్పటికే నాసా ఈ తరహా టెలీస్కోప్‌ను తయారు చేసింది. న్యూమెక్సికోలోని ఆర్బిటల్ డెబ్రిస్ అబ్జర్వేటరీలో దీన్ని ఏర్పాటు చేశారు. అడ్వాన్స్‌డ్ మెకానికల్ అండ్ ఆప్టికల్ సిస్టమ్స్ సంస్థ ఉత్తరాఖండ్‌లో ఏర్పాటు చేసిన టెలీస్కోప్‌ని డిజైన్‌ చేసింది.